Antroposofie

Antroposofie is geesteswetenschap en komt voort uit het Duitse Idealisme. Het heeft een eigen kentheorie, geformuleerd door Rudolf Steiner. Deze theorie bestaat eigenlijk uit een exacte omschrijving van het menselijke scheppend vermogen. Volgens Steiner kan het denken, als aktief waarnemingsorgaan, ontwikkeld worden tot een nieuwe vorm van helderziendheid. Ik vermoed dat dit een vorm van helderziendheid is die niet naast maar door de normale zintuigen heen werkt (de antroposofische zintuigleer gaat daarbij wel uit van 12 zintuigen, waaronder een taal- en een gedachtezin).

Denkvermogen is tegengesteld aan intellect. Intellect is: het automatisch kunnen volgen van bestaande (gegeven) gedachtesystemen. Hoe groter het systeem waarin je met je gedachten kunt rennen, hoe intelligenter je jezelf kunt noemen. Denkvermogen is, het vermogen om jezelf vragen te stellen, en alleen tevreden te zijn met het antwoord dat uit de vraag zelf voortkomt. Het is het vermogen om naar je eigen denken te kijken, en te zien of je jezelf tevreden stelt met een lapmiddel (een of andere verklaring), of dat het antwoord echt voldoet. Waarheid is geen ding, sommige dingen zijn meer waar dan andere - dat hangt van de diepte van de waarneming af.

Ik kan hier onmogelijk de hele antroposofie uitleggen, want het is een wijdvertakte vorm van wetenschap, toegepast in o.a. onderwijs, verslavings- en gezondheidszorg, landbouw en architectuur. Ik geef alleen de kaalste grondslagen aan. Aan het begin van de 20e eeuw brak een tijd aan waarin allerlei spiritualiteit die voorheen verborgen was, in de openbaarheid kwam. Rudolf Steiner probeerde met name het esoterisch Christendom (zoals opgezet door Christian Rosencreutz) te moderniseren door haar toegankelijk te maken voor het moderne, zelf denkende individu. Hij combineerde zijn helderziende waarneming (met hoogst ongewone en gedetailleerde uiteenzettingen over engelen, natuurwezens en voorwereldlijke toestanden) met een strak natuurwetenschappelijk denken. Tegelijkertijd probeerde hij een nieuw draagvlak te creëren waarin verschillende stromingen zich (in het esoterisch Christendom) zouden kunnen verenigen.Hij haakte daarbij in op Goethe's natuurwetenschappelijke benadering. Vanuit die optiek kun je nieuwe (of aanvullende) vormen van wetenschap ontwikkelen. Rudolf Steiner maakte zelf onderscheid tussen "antroposofie" en "inwijdingswetenschap" - alleen antroposofie was voor de openbaarheid bestemd. Hoewel Rudolf Steiner heel exacte waarneming had, is het volgens mij niet zo dat de antroposofie op zichzelf de toppen van esoterie beklimt. Het is wel belangrijk als brug tussen de esoterie en de wereld van het denkende individu. Het creëert een intellectueel en ook maatschappelijk vlak waarop je in gewone taal met anderen kunt praten over en werken met meer dan alleen het materiële. Veel mensen houden zich bezig met esoterie, maar veel oudere inwijdingsvormen zijn niet zo geschikt voor de wereld van nu. Vroeger berustte de overdracht van kennis op directe overgave aan iets hogers of anders, los van de leefwereld van gewone mensen. Nu is het nodig, dat mensen de dingen van de geest vanuit hun eigen denken kunnen begrijpen en er ook in hun eigen werk en leven iets mee kunnen doen.

Uitgangspunten van antroposofie zijn: het (je eigen) menselijke kenvermogen, en dat is een scheppend vermogen. Dat dient dan betrokken te worden op een zo onbevangen mogelijke waarneming. Steiner ging uit van de volgende waarneming: er zijn vier natuurrijken (het minerale rijk, flora, fauna, mensen). Hierin komen vier verschillende zijnsvormen of bewustzijnsniveaus tot uitdrukking.

In de natuurrijken drukken zich dus vier verschillende vormen van "zijn" uit, die alle een onafhankelijk bestaansniveau vertegenwoordigen, maar waarvan er slechts één onmiddellijk gegeven is voor onze zintuigen, namelijk de fysieke-zintuiglijke wereld. In de fysieke materie drukken zich andere bestaansniveaus uit. Een plant heeft een heel ander soort materialiteit dan een mineraal: ze kan groeien en zich voortplanten. Een plant heeft niet alleen een gestalte in de ruimte, maar ook in de tijd. Een dier heeft weer een ander soort lichaam dan een plant (organen, zintuigen), het is geschikt voor gewaarwording. Een dier heeft naast een fysieke gestalte en een tijdgestalte, ook een bewegingsgestalte. Elk dier beweegt op zijn eigen manier. Mensen onderscheiden zich weer van dieren, doordat dieren allemaal gespecialiseerd zijn (klauwen, snavels, vleugels) en het mensenlichaam juist helemaal niet (wij hebben verstand om dat gemis gecompenseren). Daardoor hebben we ruimte om ons op onszelf bezinnen. Mensen hebben ook een morele gestalte.

Verdere voorlopige onderzoeksresultaten (van doktor Steiner) wijzen uit, dat er zowel onder als boven de mens geestelijke werelden bestaan (een onderzintuiglijk en een bovenzintuigelijk gebied). boven ons zijn er 9 engelhiërarchieën, onder ons zijn er elementwezens en onderaardlagen. De onderaardlagen spiegelen de engelhiërarchieën in hun tegendeel. Verder heeft Rudolf Steiner vanuit zijn exacte helderziende waarneming ook omschreven hoe onze aarde in 4 achtereenvolgende fasen vanuit een puur geestelijke zijnstoestand ontstaan is. Dit is hogelijk fantastische literatuur die ik iedereen aan kan raden (boek: "de wetenschap van de geheimen der ziel" van Rudolf Steiner).

Een antroposofische denker zal zich dus nooit afvragen óf engelen bestaan, maar HOE ze bestaan. Dat wij überhaupt het begrip 'engel' kennen, en er een betekenis aan toekennen, geeft aan dat een 'engel' in elk geval als idee bestaat. Of je die idee kunt waarnemen, en hoe die idee "engel" in de materiële wereld uitwerkt, is een kwestie van onderzoek plegen (denken en waarnemen dus).

terug